علل ابتلا، راه های درمان و پیشگیری از ایدز

 ویروس اچ آی وی | علل ابتلا، راه های درمان و پیشگیری
ایدز یا سندروم نقص ایمنی اکتسابی بیماری ویروسی نوپدیدی است که در تمام نقاط جهان وجود دارد و یکی از مخاطرات شغلی حرفه های پزشکی و قشر جوان و فعال جامعه به حساب می آید و در بسیاری از کشورها ریشه در اعتیاد تزریقی، بیکاری، فقر و فحشاء دارد.

علائم و نشانه های بیماری
تحقیقات بسیاری بر روی مبتلایان به ایدز نشان داده است که معمولا ابتلا به ویروس، مدتها قبل از بروز علائم بیماری روی می دهد. این فاصله زمانی که دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته میشود در بیماری ایدز بسیار متغیر است و به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد.
این زمان به عوامل متعددی نظیر سطح سلامتی فرد و رفتارهای مربوط به سلامتی بستگی دارد. فردی که در مرحله نهفتگی بیماری است میتواند عفونت را به افراد دیگر انتقال دهد. بیماری ایدز مرحله پایانی ابتلا به HIV است که با ظهور گروهی از نشانه ها مشخص می شود.

این بیماری دارای چهار مرحله است:

1-عفونت اولیه: این مرحله چند هفته طول میکشد و شروع آن در ۷۰% موارد شبیه به حالت بیماری خفیفی مثل سرماخوردگی با آنفلوانزا است که با علائمی مانند تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، سر درد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، اسهال، و گاهی دانه های جلدی بدون خارش همراه است. در این زمان بیماری در بیشتر موارد تشخیص داده نمیشود و فرد معمولا تا مدت ها کاملا سالم به نظر می رسد و ممکن است احساس سلامتی کامل کند و از ابتلای خود آگاه نباشد. در حدود ۲۰ % موارد علائم به گونه ای است که فرد به پزشک مراجعه میکند اما معمولا تشخیص داده نمی شود و حتی اگر تست آنتی بادی اچ آی وی در این موقع انجام شود ممکن است هنوز مثبت نشده باشد. از هنگام ورود HIV تا مثبت شدن نتیجه آزمایشگاهی که نشانگر ابتلای فرد است حدود ۲ تا ۱۲ هفته و گاهی ۱۶ ماه طول میکشد که اصطلاحا به آن دوره پنجره گفته میشود. افرادی که در این دوره هستند دچار عفونت شده اند ولی آزمایش HIV آنها منفی است. بنابراین اگر فرد به طور مثال در ۳ ماه قبل رفتار مخاطره آمیزی داشته و نتیجه آزمایش وی منفی است آزمایش وی باید ۳ ماه بعد تکرار شود.

2- مرحله بدون علامت بالینی: این مرحله به طور متوسط ۱۰ سال طول میکشد و در آن بیمار هیچ علامتی ندارد.
3-مرحله علامت دار ابتلا بهHIV : با گذشت زمان به دلیل فعالیت چند ساله ویروس، بافتها و غدد لنفاوی آسیب دیده HIV جهش پیدا میکند و آلودگی کنندگی آن تشدید و بدن بیمار ناتوان تر میگردد در این زمان علائم بیماری آشکار می شود.

4-پیشروی از HIV به AIDS : با آسیب بیشتر سیستم ایمنی بیماری به سمت بدتر شدن پیش می رود تا این که تشخیص ایدز مطرح شود.

علائم اصلی بیماری
کاهش سریع وزن بدن بیش از ۱۰ %کل بدن
 اسهال مزمن به مدت بیش از یک ماه
تب های تکرار شونده یا تب بیش از یک ماه
ضعف و خستگی شدید و مزمن

علائم فرعی بیماری
عفونت ریه یا سرفه مداوم به مدت بیش از یک ماه 
تعریق شبانه فراوان 
لکه های قرمز، قهوه ای، صورتی، یا بنفش بر روی پوست یا زیر پوست، داخل دهان، بینی، پلک ها، یا پشت ساق پا
 زخم های دهان
 برفک دهان 
عفونت تبخال 
عفونت لنفاوی برجسته در گردن، کشاله ران یا زیر بغل
 از دست دادن حافظه، افسردگی، یا سایر اختلالات عصبی 

باید توجه داشت که وجود هر یک از این علائم صد در صد نشانه ابتلا به ایدز نمی باشد چرا که هر یک از این علائم ممکن است به وسیله سایر بیماریها نیز ایجاد شود. علائم بیماری ایدز شبیه علائم بسیاری از بیماری های دیگر میباشد و تنها راه تشخیص عفونت آزمایش از نظر HIV میباشد. بسیاری از افراد مبتلا به عفونت های آمیزشی و ایدز علائمی از بیماری ندارند در حالی که میتوانند آلودگی را به دیگران انتقال دهند.

شایع ترین راه های انتقال HIV‏
رفتارهای جنسی پر خطر
استفاده از سرنگ مشترک
انتقال از مادر مبتلا به کودک قبل یا هنگام تولد و یا از طریق شیر دادن بعد از تولد
دریافت خون یا محصولات خونی آلوده به ویروس
پیوند اعضای افراد مبتلا به ویروس

‏HIV از این راه ها منتقل نمیشود:
دست دادن
در آغوش گرفتن،بوسیدن یا بازی کردن با نوزاد یا کودک مبتلا به HIV/AIDS‏
تماس های معمول روزانه مانند در کنار یکدیگر نشستن، زندگی کردن، یا خوابیدن در اتاق شخص مبتلا، همکار بودن و اشتغال در محل کار، هم کلاس بودن، تماس با وسایل نقلیه عمومی، تلفن عمومی، دستگیره درب و...
مراقبت از کودکان یا بیمار مبتلا به ایدز با رعایت اصول بهداشتی
سرفه با عطسه کردن شخص مبتلا به HIV/AIDS به روی شما
 استفاده مشترک از ظروف، غذا، لباس و وسایلی که به فرد مبتلا به ویروس یا بیمار تعلق داشته و آن ها را لمس کرده است مانند حوله لباس و...
استفاده از توالت و استخر
نیش پشه یا سایر حشرات و حیوانات
اهداء خون به شرطی که فرد خون دهنده مبتلا به HIV/AIDS نباشد.

اگرچه پایداری HIV در خارج بدن بسیار کم است انتقال ویروس از مبتلایان به HIV به کارکنان مراکز بهداشتی شامل پزشکان، دندانپزشکان، بهیاران، بهورزان، وحتی پرسنل خدماتی بیمارستانها هر چند کم اما محتمل است.

مواجهه شغلی میتواند شامل موارد زیر باشد:
فرو رفتن ابزار تیز و برنده به بدن
 آلوده شدن خون در عملیات دندانپزشکی، پاتولوژیک، آزمایشگاه و...
مواجهه مخاطی با مواد آلوده (مایعات)

پیشگیری از ابتلا به HIV/AIDS‏
در حال حاضر بیماری ایدز هیچ گونه درمان شناخته شده ای ندارد. هیچ واکسنی برای آن کشف نشده است. بنابراین تا این زمان تنها راه حل مشکل ایدز پیشگیری است. با انجام اقدامات پیشگیرانه تا حدی میتوان انتشار ویروس را درجوامع محدود ساخت.
هدف آموزش بهداشت در این بیماری عمدتاً بر اصلاح رفتارهای پرخطر، کاهش خطر تماس و انتقال، کاهش اضطراب روانی-اجتماعی و کمک به بیماران در جهت تطابق با این مراقبت میباشد و با توجه به وجود خطر بالقوه برای همه آحاد جامعه الزام است آموزش فراگیر صورت گیرد. اگر دولت مردان و خانواده ها در بخش پیشگیری مداخله کنند انحرافات اخلاقی، خطر تماس و انتقال نیز کاهش می یابد و هزینه منابع و تجهیزات کمتری صرف
می شود.

پیشگیری به مفهوم ساده به معنای جلوگیری از به وجود آمدن بیماری قبل از وقوع آن است. ضمناً پیشگیری شامل کلیه اقداماتی میشود که از آنها برای قطع یا آهسته کردن سیر بیماری استفاده می شود. در طول تاریخ از بیماری های فراوانی به طور مؤثر پیشگیری شده است. سابقه پزشکی پیشگیری نوین در واقع به قرن هجدهم میلادی باز میگردد که در آن قرن به عنوان یک شاخه متمایز از بهداشت عمومی درآمد. پزشکی پیشگیری حتی پیش از شناخته شدن عوامل بیماری زا به وجود آمد پیشرفت بعدی در پزشکی پیشگیری، روشن شدن راه های انتقال بیماری بود. در واقع هر چه علم پزشکی بیشتر پیشرفت میکند اقدامات پزشکی نیز بیشتر ماهیت پیشگیری به خود می گیرد.

سطوح پیشگیری

1-پیشگیری نخستین یا ابتدایی: موضوع آن جلوگیری از پیدایش و برقراری عوامل خطرزای بیماری است مانند شناسایی محیط ها و موقعیتهای خطرزا برای ابتلا به،  HIV پرهیز از حضور در محلهایی که رفتارهای پرخطر وجود دارد و یا خودداری از مصرف مواد مخدر که میتواند منجر به رفتارهای پرخطر شود.

2-پیشگیری سطح اول: بر پیشگیری از بروز بیماری در اشخاص سالم توجه دارد مانند جلوگیری از تماس های مشکوک جنسی و تزریق های آلوده

3-پیشگیری سطح دوم: به کسانی که بیماری در آنها ظاهر شده است توجه دارد. به عبارت دیگر به مرحله قبل از بروز علائم بالینی مربوط است و موضوع آن کشف به موقع و درمان بیماریها قبل از ایجاد علائم و نشانه های واضح بالینی است مانند انجام آزمایش برای تشخیص زودرس و سریع فردی که در معرض رفتار پرخطر قرار گرفته و اقدام درمانی لازم برای وی

4- پیشگیری سطح سوم: مربوط به مراحل پیشرفته بیماری با ایجاد ناتوانی است و عبارت است از کاهش ناتوانی معلول بیماری و کوششهایی که برای برگرداندن اعمال اعضاء و دستگاههای بدن به حالت مؤثر به کار گرفته میشود. مانند درمانهای موجود برای کاهش اثرات و معلولیتهای ناشی از ابتلا به بیماری ایدز

پیشگیری از انتقال HIV از طریق بریدگی پوست
از دریافت خدماتی مانند ختنه، سوراخ کردن گوش، خالکوبی، حجامت و... که به روشهای سنتی و غیر بهداشتی
توسط افراد غیر مجاز انجام می شود، خودداری شود.
از مصرف سوزن، سرنگ، و وسایل شخصی نظیر وسایل ریش تراش، مسواک و غیره به صورت مشترک خودداری شود.

کسانی که مواد مخدر تزریقی استفاده میکنند و قادر به ترک این مواد نیستند باید سوزنها و سرنگهای استریل تهیه کنند و یا از چگونگی ضد عفونی کردن وسایل مربوط به تزریق توسط ضد عفونی کننده ها مطمئن شوند. در پیشگیری از سرایت از طریق سرنگ و سوزن در بین مصرف کنندگان تزریقی موارد زیر باید در نظر گرفته شود
1-توجه به جوانان در سطح اجتماع (آموزش مهارتهای زندگی نظیر مهارت برقراری ارتباط مؤثر، مهارت نه گفتن)
2-مبارزه با اعتیاد در سطح جامعه (آموزشها و مداخلات مبتنی بر جامعه)
 3- استفاده از استراتژی کاهش آسیب به عنوان یک راهکار اساسی برای کنترل بیماری در این گروه که شامل موارد زیر است:
تشویق به ترک مواد
تشویق به عدم تزریق مواد و استفاده از داروهای جایگزین
تشویق به استفاده از سوزن و سرنگ مشترک و در اختیار گذاشتن ابزار تزریق استریل و وسایل پیشگیری
تشویق به ضد عفونی کردن ابزار تزریق با استفاده از وایتکس
پاکسازی محله از سرنگهای آلوده از طریق جمع آوری و امحاء آنها توسط افراد داوطلب که در واقع راهکار اساسی کنترل HIV در مصرف کنندگان تزریقی برنامه های کاهش آسیب است.

پیشگیری از انتقال HIV حوالی تولد
زنان مبتلا به ویروس بهتر است از بارداری اجتناب کنند. این مسأله هم برای حفظ سلامت مادر و هم برای پیشگیری از انتقال HIV به کودک اهمیت فراوانی دارد.

پیشگیری از انتقال HIV از طریق رفتارهای پرخطر جنسی
افزایش آگاهی مردم
پایبندی به اصول اخلاقی خانواده، فرهنگ متعالی اسلام و باورهای دینی و تبلیغ و تشویق سنتهای ارزشمند و اصيل
تشویق به ازدواج و تحکیم مبانی خانواده
خویشتنداری و پرهیز از رفتارهای پرخطر جنسی و بی بند و باری
وفاداری و پایبندی به زندگی زناشویی
استفاده صحیح از وسایل پیشگیری
درمان به موقع بیماریهای دستگاه تناسلی و آمیزشی
ترغیب و تسهیل ازدواج و کاهش سن آن در بین جوانان
آموزش و مشاوره جوانان در معرض خطر و داوطلب برای جلوگیری از انجام رفتارهای مخاطره آمیز جنسی و خارج ازچهار چوب خانواده

پیشگیری از انتقال HIV از طریق تماس با خون
کنترل خون و فرآورده های خونی
رعایت اصول پیشگیری و احتیاطهای استاندارد شامل استفاده از ابزار یک بار مصرف و یا استریل شده در مراکز بهداشتی درمانی و سایر مکانهایی که از وسایل برنده استفاده میکنند.